Nie mieczem, a żaglem. Islam w Indonezji

Indonezja przyjęła islam nie przez podbój, lecz przez handel i duchowość. Tu religia nie przyszła z mieczem, a z żaglem. Przyniesiona przez kupców, którzy wymieniali przyprawy, tkaniny i idee. Tak narodził się islam archipelagu: łagodny, synkretyczny, zanurzony w lokalnej kulturze i mistycyzmie.

Nie arabski, a jednak muzułmański

Kiedy myślimy o islamie, w głowie pojawiają się kraje arabskie – Irak, Arabia Saudyjska, może Oman. Z przyzwyczajenia utożsamiamy islam z Bliskim Wschodem, przypinając arabską łatkę każdemu krajowi muzułmańskiemu. A przecież największy naród muzułmański na świecie nie mówi po arabsku. Mieszka w Indonezji.

Dziś niemal 90% Indonezyjczyków deklaruje się jako muzułmanie – to około 240 milionów wiernych, więcej niż w całym świecie arabskim razem wziętym. Jednak islam w Indonezji ma inne oblicze. Choć dominującym nurtem jest szkoła szafi’icka, ponad połowa wiernych nie utożsamia się z żadną szkołą prawnej interpretacji islamu. To efekt długiej i wyjątkowej historii – bo islam w tym kraju nie przybył z mieczem, lecz z przyprawami.

Pierwsza poszlaka islamu w Indonezji pochodzi z XIII wieku i zachowała się w postaci nagrobka. Nagrobek był charakterystyczny w kształcie i należy do Malika al Saleha, odznaczonego tytułem sułtana. A sułtanat to forma państwa charakterystyczna dla świata arabskiego.

Skąd tam islam?

Według malajskiej legendy władcy prowincji Aceh, Marze Silu, przyśnił się sam prorok Mahomet – i to właśnie ten sen miał zapoczątkować jego konwersję na islam. Naukowcy wskazują jednak bardziej przyziemne źródło: religia została przywieziona z Gudżaratu, indyjskiej prowincji znanej z odważnych kupców, którzy nie bali się dalekomorskich wypraw.

To właśnie gudżaraccy handlarze przypłynęli do Indonezji, a wraz z nimi nowa religia i nowy sposób myślenia o świecie. Handel z muzułmańskimi kupcami otworzył Indonezyjczykom oczy: islam był nie tylko duchowością, ale też kluczem do sukcesu i prestiżu. Władca Acehu, Mara Silu, przyjął arabskie imię i ogłosił swoje królestwo sułtanatem – pierwszym w całym regionie.

Proces islamizacji przebiegał łagodnie. Indonezja nie została podbita, lecz przekonana – do wiary, która przyszła z morza. Z czasem archipelag stał się pomostem między światem muzułmańskim a Chinami, a jego porty tętniły życiem na szlakach handlowych Oceanu Indyjskiego.

Ja i Bóg

Nowa religia zdobywała zwolenników bez przymusu. Przybyli misjonarze należeli do sufickich zakonów – mistycznych, duchowych nurtów islamu, kładących nacisk na osobistą relację człowieka z Bogiem. Ich nauka była łagodna, pełna poezji i metafor – bliska sercu Indonezyjczyków. Z wioski do wioski rozprzestrzeniał się islam, który bardziej przypominał duchową podróż niż nakaz.

My kontra świat

Potem przyszli Holendrzy. Przez kilka stuleci rządzili archipelagiem w ramach Holenderskich Indii Wschodnich – kolonii zarządzanej przez słynną Kompanię Wschodnioindyjską, pierwszą korporację świata. Choć kolonizatorzy wykazywali pewną tolerancję wobec miejscowej religii, islam stał się symbolem oporu wobec obcej władzy. Łączył ludzi ponad wyspami, językami i klasami społecznymi.

Na początku XX wieku powstał Sarekat Islam, organizacja, która szybko przekształciła się w ruch narodowy domagający się niepodległości. Po jej odzyskaniu w 1945 roku islam pozostał kluczowym elementem tożsamości Indonezji – nie jako system polityczny, ale jako wspólnota, pamięć i język duchowości.

Dziś indonezyjski islam to złożona mozaika. Obok modernistów dążących do powrotu do surowych zasad szariatu stoją tradycjonaliści, którzy reinterpretują Koran w duchu „Islamu Nusantara”- lokalnego, inkluzywnego i pokojowego. Jedni patrzą na Bliski Wschód, drudzy – w głąb siebie. I może właśnie w tym tkwi sekret: w kraju tysiąca wysp islam przybrał tyle barw, ilu ludzi go wyznaje.

–

Zainteresowała Cię tematyka islamu? Przeczytaj artykuł Kto wytrzyma z 4 żonami? Wielożeństwo w islamie.

Zapraszamy na naszego Facebooka i Instagrama, aby być z nami na bieżąco.