Szamani na Whatsappie. Duchowość Ameryki Środkowej

W Panamie modlą się do Matki Boskiej i warzą mikstury na miłość. Katolicka wiara idzie tu w parze z wróżbami  i przekonaniem, że zły urok może zrujnować dzień. Duchowość w Ameryce Łacińskiej wymyka się prostym schematom – to świat, w którym babcia wie lepiej niż ksiądz, a amulet działa mocniej niż modlitwa.

Kraj różańca i wróżb z dłoni

W Ameryce Środkowej co krok napotykam reklamy wróżek. Ogłoszenia obiecywały wszystko – od pomocy w problemach miłosnych, przez walkę z impotencją, aż po zdejmowanie klątw i uroków.

Choć religią dominującą w Ameryce Łacińskiej jest katolicyzm – to właśnie stąd pochodzi niemal 40% wszystkich katolików na świecie – rzeczywistość jest dużo bardziej złożona. Region rozciąga się na dwa kontynenty i obejmuje dziesiątki krajów, z których każdy ma swoją własną mieszankę wierzeń, tradycji i praktyk duchowych.

W Paragwaju katolikami jest aż 89% mieszkańców, a religia dominuje w życiu publicznym. Na Kubie natomiast tylko co czwarty obywatel identyfikuje się jako katolik.

W Panamie katolicyzm deklaruje 73% obywateli. Religia wciąż odgrywa ważną rolę – wielu ludzi regularnie uczęszcza na msze, odmawia codziennie modlitwy, pielęgnuje tradycyjne wartości. W oknach powiewają płachty materiału z Najświętszą Panienką.

Eliksiry, zaklęcia, uzdrowiciele

A jednak na ulicach Miasta Panama w oczy rzucają się kolorowe ogłoszenia. Czytanie tarota. Wróżby z tytoniu. Przepowiednie z dłoni. I hasła: „Pierwsza konsultacja w sprawach miłosnych za darmo”.

Na targu widzę mikstury – rzędy kolorowych buteleczek mienią się w słońcu. Każda z nich ma inną etykietę: eliksir miłości, formuła na bogactwo, napar na zdrowie.

Zaintrygowana, zaczynam szukać więcej. W internecie trafiam na kolejne ogłoszenia: konsultacje z szamanem przez WhatsApp, magiczne wsparcie na odległość, „doświadczeni czarownicy” z Panamy dostępni online.

Wiara codzienna – duchowość hybrydowa

Latynoska duchowość to temat pełen niuansów.

Z naszej perspektywy łatwo ją oceniać – bo jak to możliwe, że ktoś codziennie odmawia pacierz, a jednocześnie wierzy w mikstury na miłość? W europejskim kręgu kulturowym religia i przesądność wydają się wzajemnie wykluczać. Religia to przecież uporządkowany system wierzeń skupiony wokół boskich bytów, podczas gdy przesądy opierają się na lęku przed nieznanym, magii czy wierze w przeznaczenie.

W Ameryce Środkowej te dwa światy często się przenikają, a jedno dopełnia drugie. To zrozumiałe – katolicyzm dotarł na te tereny dopiero wraz z kolonizatorami. Trudno było jednak całkowicie wyplenić głęboko zakorzenione wierzenia, dlatego mieszkańcy zaczęli łączyć nauki Kościoła z prekolumbijskimi tradycjami. Tak powstała duchowość hybrydowa – żywa, codzienna i bardzo osobista.

Dziady i czaszki

Ochrona przed złym okiem to powszechny zwyczaj, który wykracza poza ramy religijności. Choć chrześcijaństwo nie zabrania takich praktyk, są one głęboko wpisane w codzienne życie wielu Latynosów.

Dobrym przykładem jest obchodzone w Meksyku Dia de Los Muertos. Święto to ma korzenie sięgające czasów Azteków, jednak dziś obchodzone jest pod osłoną Dnia Wszystkich Świętych. W tej uroczystości przenikają się elementy religijne i zabobonne, tworząc unikalną mieszankę duchowości.

Podobne zjawiska można zauważyć także w innych kulturach. Na przykład nasi przodkowie obchodzili pogańskie Dziady, które miały na celu kontakt z przodkami. Praktyki te nie ograniczają się również do chrześcijaństwa – wielu muzułmanów, pomimo zakazów islamu, nosi amulety chroniące przed złymi mocami.

Mądrość mamy i babki

Podstawą duchowości w wielu latynoskich rodzinach są kobiety. Choć nie jest to oficjalnie uznane czy zapisane w żadnych dokumentach, to właśnie one pełnią fundamentalną rolę jako strażniczki tradycji religijnych. To płeć piękna przekazuje wartości i pilnuje przestrzegania rytuałów.

Latynosi często podkreślają, że to kobiety uczą ich, czego kategorycznie nie wolno robić.

— Nigdy nie mieszam nic nożem. Moja mama i babcia bardzo się wtedy denerwują — pisze T., pochodząca z Dominikany. — Sama nie wiem, co mogłoby się złego stać. Wydaje mi się, że one też tego nie wiedzą.

Mama i babcia nie znają dokładnie przyczyn, ale po prostu to czują. W wielu kulturach, także tych patriarchalnych, kobiety utożsamiane są z intuicją i opieką. Dlatego meksykańskie babcie mają zwyczaj wkładać nóż w ziemię, gdy nadciągają chmury. Ma to odpędzić deszcz.

— Jeśli zamierzasz wyjść z domu, ale nagle przyśnisz się swojej mamie, zostań w domu — opowiada dalej T. — W ten sposób unikniesz kłopotów.

Magia miłości

Jak podaje lokalny ekspert, najczęściej zamawianymi rytuałami magicznymi w Panamie są uroki miłosne. To praktyki dedykowane osobom pragnącym przyciągnąć uwagę ukochanej osoby. Ta usługa pokonuje takie przeszkody jak płeć, orientacja seksualna lub inne potencjalne trudności.

Jak przebiega taki rytuał? Podczas sesji czarownik przyzywa duchy przodków. Nieodłącznym elementem są przedmioty symboliczne — szmaciane lalki, kryształy, świeczki oraz zioła.

Mimo popularności, rytuał ten wzbudza kontrowersje nawet wśród samych szamanów. Celem tej usługi jest przecież sprawienie, że druga osoba się w nas zakocha, a to ingeruje w jej wolną wolę.

Szamanizm nowoczesny

Szamanizm w Panamie idzie z duchem czasu. Choć na ulicach nadal można zobaczyć tradycyjne szyldy, wiele z nich przekierowuje klientów na WhatsApp. Coraz więcej usług oferuje konsultacje i rytuały online, dostępne 24 godziny na dobę, co pozwala korzystać z nich niezależnie od miejsca zamieszkania.

Latynoski system wierzeń łączy oficjalną religię z bogatą tradycją ludową. To doskonały przykład na to, że etykiety takie jak „chrześcijanin” nigdy nie oddają w pełni rzeczywistości — każda kultura na swój sposób adaptuje religię i wartości.

Zapraszamy na naszego Facebooka i Instagrama, aby być z nami na bieżąco.